بزرگان و علما و شعرای آران - بیدگل

مشاهیرشهرستان آران و بیدگل(۱)

مشاهیرشهرستان آران و بیدگل(۱)

در طول تاریخ پرافتخار اسلام؛ وطن اسلامیمان ایران؛ مهد پرورش ستارگان پرفروغ دانش بوده است. این چهره های درخشان با نوشیدن جرعه هایی از چشمه ناب معارف دینی عامل هدایت و روشنگری در زندگی مادی و معنوی مردم این مرز و بوم بوده و خدمات ارزنده أی به جامعه اسلامی کرده اند.

در دامان و بستر کویری آران و بیدگل مردانی سختکوش و پرتلاش با تکیه بر توقیفات الهی توانسته اند به سرچشمه های حقیقت علم و دانش را سیراب کنند و از خود آثار ارزشمندی را به یادگار بگذارند سخن گفتن از این انسانهاسخن از نیکی و ارزشهاست دراین قسمت به معرفی اجمالی عالمان نامدار و دانشمندان فرهیخته و آثار آنها پرداخته و خوانندگان را به هویت فرهنگی و علمی منطقه آشنا می سازیم.

ملا ابوالحسن (واعظ) : از اجداد ملا غلامرضا و مولف کتابهای (( منتخب بحار الانوار)) و ((مجموعه حکایات ))و… بوده است. ((رساله هلالیه ؛ ص ۵۵۹))

ابوطالب آرانی : فرزند محمد حسن؛ ازفضلای هم عصر ملاغلامرضا و اکثر رساله های علمای معاصر خود را نوشته است.((وقف ؛ میراث جاویدان ؛ش۳))

ملا ابولقاسم ( متولد ۱۲۲۹ ق) : فرزند ملا غلامرضا بوده است. ((تاریخچه علم و ادب؛ ص۲۶))

ملا احمد مجتهد بیدگلی : فرزند ملاجعفر ؛ از خاندان علمی جبل عامل بوده که برای ترویج تشیع به این منطقه مهاجرت کرده اند. ملا محمد باقر ؛ ملا علی اکبر ؛ ملا محسن ؛ ملا محمد حسین؛ ملا ابوالقاسم از عالمان این خاندانند.((کتابچه چراغان ؛ ص۱۲ و ۳۳و۵۸))

ملا احمد آرانی : (قرن ۱۳ق) : فرزند حاج محمدباقر آرانی کتابهای (( سحاب الامطار))؛(( عمان الجواهر ))؛ (( کنوز الداعی ؛ منظومه یوسفیه ))؛((دبستان الواعظین و گلستان الناظرین ))و… از آثار اوست.((تاریخچه علم وادب ؛ ص ۲۹))

آقا میرزا احمد عاملی آرانی (۱۲۷۹ـ۱۳۶۹ق) :فرزند ملامحمد علی آرانی است. وی از علمای بزرگ منطقه آران و بیدگل واز شاگردان پدرش و آقا ملاحبیب الله شریف کاشانی بوده است. کتابهای ((نهج الرشاد))؛ ((رساله علمیه سبیل الجنان ))و رساله های خطی دیگری در فقه و اصول از او به جای مانده است. آرامگاه این عالم بزرگوار در شمال بقعه محمد هلال بن علی (ع) از پایگاههای تبلیغ دینی ؛ توسل و نشر معارف اهل بیت است. (( نقباء البشر ؛ ج ۱؛ ص ۱۱۵))

ملا اسدالله بیدگلی : فرزند ملا محمدرضا مجتهد؛ از فضلای بیدگل بوده است.

میرزا ابرایهم آرانی (زنده در سال ۱۱۹۸ق) : از مردان سرشناس دوران صباحی بیدگلی بوده که در عتبات مدفون است. ((دیوان صباحی بیدگلی ؛ ص۱۲۶ ـ و نقل از سید عباس کاشانی ))

جلال الدین مسعود بیدگلی : مشهور به عمده العلما که قبل از دولت صفویه ؛ در کاشان حکومت تشکیل داد و منطقه را از درگیریهای داخلی حفظ نمود. ((تاریخچه علم وادب ؛ ص۱۸/حبیب السیر؛ ج۴؛ ص۴۷۳))

شیخ حسن آرانی فرزند آقا بابا از فضلای قرن سیزدهم هجری است که کتابهای ((فواید جلیله؛ نظم الدرر؛ رفیق التوفیق؛ و نخبه الرشاد)) را به رشته تحریر در آورده است. ((تراجم الرجال ؛ ج۱؛ص۱۴۳))

آقا حسین بیدگلی (متوفی ۱۳۱۰ق): فرزند ملا محمد از فضلای بیدگل بوده است.((الماثرو الاثار؛ص۱۷۱))

سیدحسین بیدگلی : فرزند سیدجعفر حسینی ؛ از علمای قرن سیزدهم هجری است.((تراجم الرجال ؛ ج۱؛ص۱۶۸))

آقا حسین در بندی آرانی (۱۲۶۷ـ۱۳۴۶ش): ملب به افتخار الاسلام و فرزند ملاعباس ؛ از آیات عظام علوی یثربی و رضوی ؛ اجازه اجتهاد و نقل راویت داشت. وی از خوشنویسان معروف عصر خود بود که نستعلیق و شکسته تحریری را به نیکویی می نوشت. ((تاریخچه علم وادب ؛ ص۳۹))

آقا حسین اقدسی بیدگلی : فرزند ملا آقا محمد؛ از فضلا و خطبای بیدگل شمرده شده است. ((تاریخچه علم وادب ؛ص۳۸))

شمس الدین نوش آبادی : از علمای قرن هفتم که از دوستان باباافضل مرقی بوده است.((نقباءالبشر؛ ص۸۴۶))

میرزا صدر الدین آرانی (متوفی ۱۳۴۰ ش): فرزند ملا محمد حسین ؛ از فضلا و عرفای آران که در جوا بقعه محمد هلال (ع) مدفون است. ((تاریخچه علم وادب؛ ص۳۴))

آقا سید صدرالدین بیدگلی : فرزند آقا سید حسین ؛ از علماو فضلای بیدگل بوده است ((کتابچه چراغان ؛ ص۲۶و۳۰و۳۴))

ملا عبدالله بیدگلی : از علمای قرن دوازدهم هجری که در علم و عمل بی نظیر بوده است.((زساله شرح الاحوال ملا علی آرانی؛ ص۶))

سید میر عبدالباقی بیدگلی : فرزند حاج میرزا محمد تقی ؛عالم ؛ شاعر و خطاط کتاب ((تحفه هاشمیه )) از آثار اوست. ((کتابچه چراغان ؛ص۱۰۳/تاریخچه علم وادب ؛ص۳۰))

ملا عبدالغفور بیدگلی : فرزند ملامحسن و پسر عموی موبد؛ از علمای بیدگل بوده است.((کتابچه چراغان ؛ ص۳۴و۸۵))

ملا عبدالهادی آرانی (متوفی ۱۲۸۰ق): از علما و نیکوکاران سرشناس بوده است.((تاریخچه علم وادب ؛ ص۲۷))

ملا عبدالباقی بیدگلی ( متوفی ۱۲۸۵ق) : فرزند حاج محمد تقی بیدگلی ؛ از ناموران بیدگل بوده است.

((تاریخچه علم وادب ؛ ص۲۷))

ملا عبدالعظیم بیدگلی ۱۱۷۰ـ۱۲۵۰ق): فرزند محمد تقی ؛ از علمای بزرگ بیدگل است که به زواره و اردستان مهاجریت کرده و در آنجا حوزه درس و وعظ داشته است چند قرن به خط نسخ نوشته و وقف نموده است. فرزندان اونیز از علمای بزرگ بوده اند که به نقاط مختلف کشور مهاجرت کرده اند.((آتشکده اردستان؛ ص۲۸۶))

عبدالعلی موبد بیدگلی :فرزند محمد باقر ؛ از ادباو رجال علمی دوره مشروطیت و از مریدان شیخ هادی نجم آبادی است. روزنامه (مدی ) و کتابهای ((خجسته نامه )) ((مجموعه موبد؛ نسخ موبد))؛((تصحیح شاهنامه ؛ هنایش خرد)) از آثار اوست. تخلص اودر شعر ((موبد))((صبح نخشت ))و ((صبحی ))بوده است.

((کتابچه چراغان ص۳۴ـتاریخچه علم وادب ؛ص۳۴))

ملا علی بیدگلی : فرزند ملا محمد ؛ از علمای قرن سیزدهم هجری که شاگرد ملاغلامرضا آرانی بوده است.

((نقباء البشر؛ ج۴؛ ص۱۵۳۷))

آقا علی تشکری آرانی ( ۱۲۹۹ـ۱۳۶۳) : فرزند میرزا محمد ؛ عالم ؛ فاضل ؛ شاعر و نویسنده ؛ کتابهای ((تاریخچه علم و ادب در آران )) ؛ (( ستارگان فروزان )) و (( دیوان اشعار خطی )) از آثار بجا مانده اوست.

(( تاریخچه علم و ادب ؛ ص ۸۷))

ملا علی اصغر بیدگلی : وی از شاگردان علم الهدی (فرزند فیض ) بوده است. (( معادن الحکمه ج۱؛ ص۷۴))

سید علی اکبر نوش آبادی (شهادت ۱۲۳۷ ق): شرحی بر (( قواعد علامه )) نوشته و در نوش آباد مدفون است. ((شرح قواعد خطی ))

غلامرضا آرانی (۱۱۹۲ـ۱۲۶۵ق): فرزند ملا محمد علی آرانی است. نزد بزرگانی چون سید علی طباطبائی وملا احمد نراقی شاگردی کرده و از او بیش از ۳۰اثر خطی به صورت کتاب ؛ راسله ؛ شرح به زبان فارسی و عربی بجا مانده است.

مهمترین آنها (( جامع الشتات و قالع الشبهات )) ؛ (( عواید الایام و قوائد الانام ))؛ (( کنوز الجواهر و معادن الزواهر))؛ (( حجه البالغه))؛ ((الجامع النافع ))؛ (( اجوبه المسائل ))و (( رساله هلالیه))در شرح حال امامزاده محمد هلال بن علی (ْع) است. (( تاریخجه علم وادب ؛ ص۱۲۱))

قاضی محمد آرانی (زنده در سال ۱۰۷۵ ق): عالم نیکوکار که اغلب بناهای مذهبی در آران به همت وی ساخته شده و محله قاضی آران نیز به نام اوست. ((تاریخچه علم وادب ؛ص۸۱))

ملا محمد مومن آرانی (زنده در سال ۱۲۰۰ ق): فرزندحاج عبدالرحیم آرانی ؛ از فضلا و افراد خیر بوده است.

(( ستارگان فروزان ؛ ص۵۸))

شیخ محمد آرانی (متوفی ۱۳۰۰ق): فرزند ملا محمد علی آرانی است. (( تاریخچه علم وادب ؛ ص۳۱))

محمد بن عبدالوهاب بیدگلی (متوفی ۱۲۹۰ق): اشعار و شواهد کتاب مطول را شرح کرده است.((الذریعه ؛ج۱۳؛ ص۲۴۲))

ملا آقا محمد اقدسی بیدگلی (۱۳۰۴ـ۱۳۶۷ق): فرزند ملا محمد حسین بیدگلی که عالیم فاضل بوده است.

((تاریخچه علم وادب ؛ ص۳۸)

ملا محمد بیدگلی (متوفی ۱۲۹۰ق): فرزند ملا محمد جعفر بیدگلی است. این عالم فاضل به تهران مهاجرت کرد. دارای فرزندانی دانشمند و متقی به نامهای :علی ؛ حسین ؛ احمد ؛ محمد جعفر و حسن بوده است.

((نجوم السماءج۱؛ ص۳۷۸؛ تاریخچه علم وادب ؛ص۲۸))

ملا محمد نصر آبادی (قرن سیزدهم هجری ): عالم در علوم عقلی و نقلی که با ملا غلامرضا آرانی معاصر بوده است. (( رساله هلالیه ؛ ص۲۳۵))

شیخ محمد نوش آبادی (زنده در سال ۱۱۷۲ق): فرزند محمد زمان ؛ فیلسوف ؛ متکلم؛ منجم و ریاضیدان بوده کتابهای (( هدایه المسترشدین ))؛ ((مرات الزمان))و ((القول السدید))؛ از جمله آثاراوست.((تاریخ اجتماعی کاشان ؛ ص۱۶۶))

علامه میرزا محمد بیدگلی : معروف به کاشف؛ از علمای دوره صفویه است که به نایین مهاجرت کرده و حاشیه أی بر کتاب اسفار ملاصدرا نوشته است. ((سیمای نائین ؛ ص۱۷۶/ تاریخچه علم وادب ؛ص۱۹))

میرزا محمد محقق بیدگلی ( متوفی ۱۰۵۵ ق): فرزند سلطان محمد؛ از علما و عرفای بزرگ بوده و کتابهای (( تیسیر المرام؛ (( ریاض العارفین ))؛ (( منهاج السالکین ))؛ ((تذکره العارفین ))؛ ((رساله العرفان )) از آثار اوست. قبر وی در زیر زمین مسجدی که بنام اوست در محل دروازه سوراخ باره بیدگل واقع است.

((کتابچه چراغان ؛ص۱۹؛۳۰/تاریخچه علم وادب ؛ص۲۰))

ملا محمد ابراهیم بیدگلی :وی از مدرسان بزرگ حوزه علمیه کاشان بوده است.(( تراجم الرجال ؛ ج۲؛ص۵۷۳))

ملا محمد باقر آرانی : برادر ملاغلامرضا است و کتاب ((کنزالواعظین ))از آثار اوست.((رساله هلالیه ؛ فصل هفتم /تاریخچه علم وادب ؛ ص۲۶))

ملا محمد باقر آرانی (متوفی ۱۳۲۲ق): فرزند ملا محمد حسین که در جوانی به مرتبه اجتهاد نایل آمده است. (( تاریخچه علم وادب ؛ ص۳۱))

ملا محمد باقر بیدگلی (متوفی ۱۳۱۰ق): فرزند ملا محمد حسین ؛کتابهای ((القواعدالباقریه ))؛ ((القواعد الفقهیه ))را تالیف و قصاید سید حمیری و عمید الدین را شرح کرده است. (( تراجم الرجال ؛ ج۲؛ ص۵۸۹))

ملا محمد باقر بیدگلی :فرزند ملا محمد ؛ کتاب ((الکواکب الدریه )) در علم کلام از آثار اوست.

(( الذریعه ؛ج۱۸؛ص۱۷۸/کتابچه چراغان ؛ص۳۴))

محمد تقی بیدگلی : از علمای قرن دوازدهم هجری که کتاب های ((روضه العلماء))و ((المعین )) را به رشته تالیف در آورده است. ((علام الشیعه ؛قرن ۱۲؛ ص۱۱۷))

ملا محمد جعفر آرانی (متوفی ۱۳۴۸ق): فرزند ملا محمد حسن ونوه ملا غلامرضا آرانی است او در فضل و فقاهت و زهد زبانزد عام و خاص بوده و در جنب بقعه محمد هلال (ع) مدفون است. (( تاریخچه علم وادب ؛ ص۳۶))

ملا محمد جعفر بیدگلی (متوفی ۱۱۸۱ق): فرزند ملا محمد ؛ از اساتید و مشایخ ملا احمد نراقی بوده است.

(( رساله شرح الاحوال ؛ص۶/ اجازات ملا احمد نراقی ))

ملا محمد جواد بیدگلی : فرزند ملا محمد یا محمد حسین از فضلای بیدگل برشمرده شده است.

(( کتابچه چراغان ؛ص۵۸و۳۴))

محمد حسن متوسل (۱۳۰۰ـ۱۳۷۱ش): فرزند حاج آقا محمد؛ و از نوادگان داعی آرانی بوده است. وی مردی فاضل و نیکوکار بود. بنای ساختمان بیمارستان سید الشهدای آران و تشکیل صندوق ذخیره علوی قم از آثار بجا مانده اوست.

ملا محمد حسین آرانی : فرزند ملا غلامرضا ؛ أی عالم فاضل از آران مهاجرت کرد وپس از سالها هجرت وفات نمود و در جنب بقعه هلال (ع) مدفون گردید. (( تاریخچه علم وادب ؛ ص۲۶))

ملا محمد حسین آرانی : (متوفی ۱۳۱۵ق): فرزند ملا محمد مهدی آرانی ؛ از عالمان و زاهدان بوده است.

(( تاریخچه علم واد ب؛ ص۲۲))

ملا محمد حسین آرانی (متوفی ۱۳۱۵ق): فرزندملا محمد باقر که عالی فقیه بوده است. (( تراجم الرجال ؛ ج۱؛ ص۱۸۸))

ملا محمد حسین نوش آبادی : از فضلای نوش آباد که نزد آیت الله آقا میرزا احمدعاملی شاگردی نموده است. ((تاریخچه علم وادب ؛ ص ۳۹))

ملا محمد رضا آرانی : کتاب منظومه ((خلاصه الرجال )) را تالیف کرده است.

ملا محمد رضا بیدگلی : (متوفی ۱۳۱۰ق): فرزند محمد علی که کتاب ((عروه الوثقی )) را در دو جلد به صورت خطی نسخه برداری کرده و آثار دیگری از او ذکر شده است. (( تاریخچه علم وادب ؛ ص۲۶))

ملا محمد صالح بیدگلی : کتاب ((لسان الواعظین )) از آثار اوست. (( نسخه خطی : کتابخانه آیت الله گلپایگانی ؛ش۸۲/۱۸))

ملا محمد علی آرانی (زنده در سال ۱۲۰۴ق): فرزند ملا علی که تالیفاتی در فقه واصول داشته است.

(( رساله هلالیه (خطی )؛ ص۱۸۰))

ملا محمد علی (ملا علی آرانی ) (۱۱۷۷ـ۱۲۴۴ق): فرزند ملا محمد حسن؛ از علمای بزرگ و صاحب کتابهای ((الدریه البهیه )) ؛(( زاد الناسکین ))؛ ((الفوائد الصادقیه ))؛ (( مقاصد المهمه))؛ ((

به نقل از:http://www.aranbidgol.gov.ir/

منتشرشده در مقالات | ۱ پاسخ

مشاهیرشهرستان آران و بیدگل(۲)

مشاهیرشهرستان آران و بیدگل(۲)

در این قسمت شرح مختصری از حال سخنوران گذشته را از نظر گذرانده و با شاعران و ادیبان معاصر این دیار ادب پرور آشنا می شویم. آشفته بیدگلی (۱۲۹۷ش…)

یدالله اربابی ؛ فرزند ارباب علی ؛ متولد بیدگل است.

ابن روح آرانی (۱۲۶۵ـ ۱۳۲۸ق): ملا محمد رضا ؛ متخلص به ((ابن روح )) فرزند روح الامین ؛ متولد و مدفون در آران است. وی مانند پدرش در آران مکتبخانه داشته ودیوان اشعارش بیشتر در مراثی اهل بیت است.

ادیب بیضایی آرانی (۱۲۹۹ـ ۱۳۵۲ٌ): استاد سخن ؛ میرزا علی محمد فرزند ملا محمد رضا؛ متخلص به ((بیضایی)) در آران متولد گردید. تحصیلات علوم قدیم و جدید را درزادگاهش فرا گرفت. سپس به تهران مهاجرت کرد و در آنجا با اکثر بزرگان علو ادب همعصر خود همچون استاد سعید نفیسی و ملک الشعرا ء بهار دوستی داشت. از آثار ادبی بیضایی ؛ دیوان اشعار اوست که به چاپ رسیده است. مدفن بیضایی در قبرستان قدمگاه کاشان می‌باشد.

احمد ایزدی آرانی (۱۳۰۲ـ۱۳۷۴ش): وی از منسوبین نظام وفاست که در شعر دوستی داشته و خط شکسته نستعلیق تحریری را خوب می شناخت.

بزمی بیدگلی: زنده قبل از سال ۱۲۳۸ق): میرزا محمد صادق ؛ متخلص به ((بزمی )) از شاگردان صباحی بیدگلی بوده و اشعار زیادی سروده است.

پرتو بیضایی آرانی (۱۲۴۸ـ۱۳۴۸ش): حسین بیضایی فرزند علی محمد (ادیب بیضایی )؛ متخلص به (( پرتو)) متولد آران و مدفون در قبرستان فیض کاشان است. او از شاعران ونویسندگان معاصر بوده و کتابهای (( تایخ ورزش باستان )) ؛(( تلخیص تاریخ گیتی گشای زند))؛(( کاشانه دانش )) نیز مقالات تحقیقی و ادبی در مجلات (( یغما؛ ارمغان ؛ یادگار)) و تصحیح وتحشیه و مقدمه بر دیوان های ((ادیب بیضایی ؛ کلیم کاشانی ؛ قصاب کاشی ؛ صباحی بیدگلی )) از آثار اوست.

میرزا یحیی بیضایی آرانی : فرزند ملا محمد رضا (ابن روح )و برادر ادیب بیضایی است وی یکی از مرثیه سرایان خوش ذوق بوده است.

تاج الدین محمد نوش آبادی : از فضلا و عرفای قرن هفتم هجری که با افضل الدین محمد مرقی (بابا افضل ) مکاتبه و دوستی داشته است.

میرزا محمد تشکری (۱۲۷۰ـ۱۳۵۴ش): فرزند علی اکبر ؛ از مردان متدین و پرهیزگار بوده و در مدح و ثنای ائمه اطهار اشعار فراوانی سروده است. حجه الاسلام آقای علی تشکری و استاد شهای تشکری از فرزندان آن مرحوم اند.

حیا آرانی (۱۲۸۰ـ۱۳۱۵ش): خانم منوره ؛ همسر ملا محمود و مادر نظام وفا ؛ از زنان فاضله وروشنفکر آران بوده است او خط شکسته و نستعلیق را نیکو می نوشت و در شعر ( حیا) تخلص می نمود در جوانی بدرود حیات گفت و برحسب وصیتش در قبرستان وادی السلام نجف مدفون گردید.

خجسته بیدگلی : ملا عباس روضه خوان ؛ متخلص به (( خجسته ))؛ از شاعران بیدگل شمرده شده است.

داعی آرانی (۱۱۹۳ـ۱۳۱۰ق):ملا محمد حسن فرزند ملا آقا باباآرانی ؛ متخلص به ((داعی )) متولد در آران ومدفون در قبرستان قدیم (مقابل ساختمان کنونی شهرداری آران و بیدگل ) است.

ایشان به تدریس و تعلیم و امامت جماعت و وعظ و ارشاد اشتغال داشته ؛ د رتهذیب نفس ؛ عبادت و خودسازی ؛ زهد وتقوا؛ قناعت و مناعت طبع زبانزد اهالی بوده است.

ثقه الاسلام حاج آقا محمد متوسل که از نوادگان اوست ضمن نقل کراماتی از داعی ؛ خوشنویسی و طبع روان او را ذکر کرده و از (( دیوان قصاید)) و کتابهای (( ریاض الفنون )) (( عقاید منظوم )) و (( منظومه لغات عربی )) و منظومه صد پند لقمان (خطی ) او نام برده است.

داوری آرانی : سلطان ابراهیم آرانی ؛ متخلص به ((داوری )) از شعرای آران که در نیمه اول قرن یازدهم می زیسته و است او علاوه بر سرودن شعر؛ به کار قضاوت نیز اشتغال داشته و دیوان شعری ازداوری به جا مانده است.

ذکائی بیضایی آرانی (۱۲۸۳ـ ۱۳۶۵ش): میرزا نعمت الله بیضایی ؛ متخلص به ((ذکاوی )) فرزند ملا محمد رضا و برادر ادیب بیضایی ؛ از شاعران و نویسندگان معاصر است که در زمینه های مختلف نوشته و تالیف دارد. (( حقوق بین الملل ))؛(( طلیعه آثار انجمن ادبی تهران )) ؛(( تذکره چهل و هشت از شعرای معاصر )) ((قصص الشعراء)) ؛(( نقد الشعر ))؛(( زنان شاعره ))؛(( تدکره خوان نعمت ))؛(( تذکره شاعران آران ))L( دیوان اشعار))؛((زندگی میر عزای کاشی ))؛(( تذکره شعرای گمنام ))؛و..از آثار مطبوع اوست.

ربطی بیدگلی : از شعرای اواخر دوران صفویه است که ماده تاریخی از سروده های وی را مرحوم میرزا محمد رضا فلاح آرانی از روی یکی از سنگ قبرهای قبرستان مابین آران و بیدگل نقل کرده است.

روح الامین آرانی (۱۲۲۵ـ۱۲۸۸ق): ملا محمد آرانی ؛ متخلص به ((روح الامین )) ؛ فرزند ملا علی اکبر متولد و مدفون در آران است.

وی تحصیلات علوم قدیمه را در زادگاهش و اصفهان گذراند. در بازگشت به آران به پاسخگویی مراجعان در امور شرعی پرداخت و اولین مکتبخانه را دایر کرد. اشعارزیادی سروده که به مرور زمان یادداشتهای آن از بین رفته و فقط یک قصیده از او باقی مانده است.

سرشار آرانی ۰زنده قبل از سال ۱۲۹۷ق): میرزا علی اصغر آرانی ؛ متخلص به ((سرشار)) از شاعران وطبیبان و خطاطان آران بوده است.

سهیل آرانی (۱۳۰۲۱ق): محمدرضا فرزند عبدالهادی ؛ متخلص به ((سهیل )) متولد و مدفون در آران واز شاگردان ملا محمد نراقی بوده است.

صباحی بیدگلی (…ـ۱۲۱۳ق): حاج ملا سلیمان بیدگلی ؛ فرزند ملا عبدالهادی ؛ متخلص به ((صباحی )) از شاعران بزرگ و توانای قرن دوازدهم است در علوم نجوم ؛ ریاضیات و ادبیات فارسی و عبی تبحر داشته است. هاتف ؛ عاشق ؛ مشتاق ؛ رفیق اصفهانی از دوستان وی و بزمی بیدگلی و فتحعلی خان صبا کاشانی و میرزا صادق وقایع نگار معروف به همای مروزی از شاگردان او بوده اند. صباحی از رهبران سبک بازگشت است. مدفن او در قبرستان جنب شاهزاده حسین بیدگل است. دیوان شعر صباحی به چاپ ریده و ترکیب بند او در واقعه کربلا از بهترین اشعار اوست.

ضیائی آرانی : ملا محمد حسن عطار آرانی متخلص به ((ضیایی )) از شعرای اواخر قرن سیزدهم هجری قمری است.

فائز بیدگلی ( زنده در سال ۱۰۷۶ق): از شعرای بیدگل که در زمان صفویه می زیسته است از وی ماده تاریخی در باره آب انبار محله توی ده بجا مانده که بر روی سنگ حکاکی و بر جرز آن آب انبار نصب شده است.

ملا فاطمه آرانی : از زنان شاعره آران در عصر قاجار است که علاوه بر سرودن شعر؛ مکتب داری و روضه خوانی می کرده است.

ملا فضل علی نصر آبادی : از شعرای قرن سیزدهم و اهل نصر آباد کویر است. مثنوی وی به نام (( گیتی افروز )) در مدح حضرت رسول (ص) به صورت خطی باقی مانده است.

فلاح آرانی (۱۳۰۶ـ۱۳۸۰ق): محمدرضا فرزند حاج علی اکبر؛ متخلص به ((فلاح )) و ((رضا) نوه دختی سهیل؛ متولدآران و مدفون در جوار بقعه محمد هلال بن علی است او در ادبیات و ریاضیات متبحر و از خطاطان معروف و بنام که در نوشتن با خط ناخنی ؛ مهارت تمام داشته است. بنای مدارس له سبک جدید در آران و بیدگل از یادگار های اوست.

حسن بیدار مغز (فهیمی )آرانی (۱۳۰۰ـ۱۳۷۳ش): از شاعران معاصر که تحقیقاتی پیرامون قدمت آران نموده و دفاتر شعر او به صورت خطی بجا مانده است.

مایل آرانی (۱۲۹۲ـ۱۳۵۴ش): شیخ محمد سلطان محمدی آرانی ؛ متخلص به ((مایل )) فرزند کدخدا حسین ؛ متولد آران و مدفون در آستان محمد هلال بن علی است. اوشاعری روشندل و دارای حافظه أی قوی بود. بیش از سه هزار بیت قصیده ؛ غزل ؛ مدح و مراثی داردکه بصورت مخطوط و پراکنده موجود است.

متوسل آرانی (۱۲۶۴ـ۱۳۵۱ش)‍: حاجی آقا محمد متوسل آرانی ؛ فرزند ملا محمد حسن متخلص به ((متوسل )) از صالحان و واعظان ونیکوکاران معروف آران بوده است وی ضمن کسب و کار به اقامه نماز جماعت و تعلیم قرآن و احکام اشتغال داشته و شعر نیز می سروده است. سالهای آخر عمر به قم مهاجرت نمود و پس از وعظ و ارشاد در آنجا به رحمت ایزدی پیوست مدفن او د رقبرستان ابوحسین قم واقع است.

موسوی آرانی (۱۳۰۴ـ۱۳۶۸ش):سید شهاب الدین موسوی متخلص به ((موسوی )) فرزند سید علی اکبر ؛ متولد و مدفون در آران ؛ از شاعران معاصر بوده که مجموع اشعار او به صورت پراکنده و مخلوط بجا مانده است.

نداف آرانی : علی اکبر عرشی آرانی ؛ متخلص به ((نداف )) ازشاعران بذله گویی قرن دوازدهم است.

نظام وفا آرانی ( ۱۲۶۶ـ۱۳۴۳ش): نظام وفا فرزند ملا محمود (امام جمعه ) در آران متولد گردید دوره های علوم قدیم و جدید را در آران و کاشان و تهران و عتبات مقدس گذراند و پس از آن در تهران سکونت گزید.

شغلش معلمی و منزلش محفل ادبیان و نویسندگان بود. او به زبانهای خارجی آشنایی داشت. از طبع سرشار و قلم روان او ((یادگار اروپا؛ دل ؛ حبیبو رباب ؛ ستاره و فروغ ؛ آماج دل ؛ روان شناسی ؛ منطق ؛ نمایشنامه فروز و فرزانه ؛ گذشته ها و مجله وفا (در چندین شماره ) در خور ذکر است. مدفن نظام وفا در شهر ری ؛ در جوار حضرت عبدالعظیم و رواق شهید حاج اسماعیل رضایی واقع است.

نگاهی آرانی (…ـ۲/۹۷۹ق): او در فن نظم بی نظیر بوده و مدت سی سال به نظم مثنویات پرداخته است. از مثنویهای او (( مختارنامه )) در سی هزار بیت (( مهر و مشتری )) در جواب مولانا محمد عطار است. وی در آران مدفون و اشعار او (( همیشه بهار)) و ((خلاصه الاشعار ))امده است.

ملا نوروز علی آرانی : از شعرای عهد قاجار که درشعر ((بسم الله )) تخلص می کرده و اشعار او بیشتر به زبان محلی بوده است.

واصف بیدگلی (…ـ۱۳۷۷ق): استاد فرج اله صدیقیان ؛ متخلص به (( واصف)) از شاعران و مرثیه خوانان ائمه اطهار ؛ متولد و متوفی در بیدگل است. از وی دیوان شعر باقی مانده است.

وصاف بیدگلی (۱۲۹۰ـ۱۳۳۰ق): محمدرضا فرزند جعفر ؛ متخلص به ((وصاف )) از ادبا و شعرای معروف بیدگل است در طب و نقاشی نیز مهارت داشته و کتابچه أی بنام (( چراغان )) در ۱۶۲صفحه در جغرافیایی بیدگل تالیف و در سال ۱۳۱۰ق به خط میرزا ابوطالب فرزند میرزا ابولقاسم طباطبایی به رشته تحریر در آورده است دیوان شعر وصاف به همت آقای نصرت الله اربابی به زینت چاپ آراسته گشته است. آرامگاه وصاف در محله خانقاه (دوست محمد ) بیدگل واقع است.

از شاعران معاصر؛ استاد شهاب تشکری آرانی که دو دفتر از اشعارش ( نمک کویر و نسیم عاطفه ) به چاپ رسیده و آقایان محمد عظیمی بیدگلی ؛ محمد رجائی ؛ عباس و حسن امینیان ؛ صباحی بیدگلی ؛ امینی نوش آبادی ؛ سرافرازی ؛ عظیم زاده آرانی و…قابل ذکرند.

به نقل از:http://www.aranbidgol.gov.ir/